Index

1. Press release (in Greek)

2. Δρ. Ιωάννης Ηλιάδης, Διευθυντής Βυζαντινού Μουσείου και Πινακοθήκης (in Greek)

3. Dr. Ioannis Eliades, Conservateur en chef du musée byzantin et pinacothèque  (in French)

4. Κατερίν Λουή Νικίτα, Ιστορικός Τέχνης (in Greek)

5. Catherine Louis Nikita, Historienne de l' art (in French)

6. "Αγία Μαύρα και Άγιος Τιμόθεος, μια ιστορία αγάπής"

7. Artist's notes

ΔΕΛΤΙΟΝ ΤΥΠΟΥ

Eικαστική παρέμβαση στο Βυζαντινό Μουσείο Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ «Εν αρχή ην ο Λόγος – Μια ιστορία αγάπης στους χρόνους του Βυζαντίου» της εικαστικού Λίας Λαπίθη και της φιλολόγου Ελλάδας Παπαϊωάννου.

Στο Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ παρουσιάζεται στο πλαίσιο των εορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς μια εικαστική παρέμβαση με τίτλο «Εν αρχή ην ο Λόγος – Μια ιστορία αγάπης στους χρόνους του Βυζαντίου» της εικαστικού Λίας Λαπίθη και της φιλολόγου Ελλάδας Παπαϊωάννου.

Η εικαστική παρέμβαση στο χώρο του Μουσείου έχει ως αφετηρία την προσκυνηματική εικόνα των αγίων Τιμοθέου και Μαύρας από το ναό της Αγίας Μαύρας (σήμερα στο ναό Χριστού Μονογενή) στο Κοιλάνι (13^ος–14^ος αιώνας) και την αγαπητική σχέση των δύο αγίων. Με τη χρήση της βυζαντινής καλλιγραφίας και του λόγου οι δύο δημιουργοί ερμηνεύουν με σύγχρονα διαδραστικά μέσα την ιστορία αγάπης των αγίων Τιμοθέου και Μαύρας που διαδραματίζεται στην εποχή του Βυζαντίου.

Η έκθεση, εκτός από την αυθεντική βυζαντινή εικόνα των δύο αγίων, που δανείστηκε από την Ιερά Μητρόπολη Λεμεσού ειδικά για το δρώμενο αυτό, αποτελείται από τρία παραδοσιακά βυζαντινά κεντήματα σε διάλογο με σύγχρονα εικαστικά μέσα, όπως η βίντεο εγκατάσταση. Πρωτοποριακή θεωρείται για τα σύγχρονα εικαστικά δρώμενα η χρήση της γραφής Braille και της ελληνικής νοηματικής γλώσσας δίνοντας τη δυνατότητα σε ανθρώπους με προβλήματα όρασης και ακοής να προσεγγίσουν και να κατανοήσουν την ιστορία αγάπης που ερμηνεύουν οι δύο δημιουργοί. 

Τα εγκαίνια της εικαστικής παρέμβασης της Λίας Λαπίθη και της Ελλάδας Παπαϊωάννου που επιμελήθηκαν ο Διευθυντής του Βυζαντινού Μουσείου και Πινακοθήκης του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, δρ. Ιωάννης Ηλιάδης, και η ιστορικός τέχνης, κ. Κατερίνα Νικήτα, θα τελεστούν την Τετάρτη, 4 Δεκεμβρίου στις 19.00. Η έκθεση φιλοξενείται στην Α΄ Αίθουσα του Βυζαντινού Μουσείου, στον χώρο του Παρεκκλησίου του Αγίου Νικολάου της Στέγης, από την Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 2013 ως την Τρίτη 7 Ιανουαρίου 2014.

Βυζαντινό Μουσείο Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄,

Πλατεία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, Λευκωσία

Ώρες Λειτουργίας: Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή από 09:00 έως 16:30 και Σάββατο από 0900 ως 13.00

 Για πληροφορίες μπορείτε να αποταθείτε στο τηλ. 22430008

Επιστροφή

Δρ. Ιωάννης Ηλιάδης

Άγιοι Τιμόθεος και Μάυρα μια ιστορία αγάπης στην εποχή του Βυζαντίου

Με το εικαστικό δρώμενο της Λίας Λαπίθη και της Ελλάδας Παπαϊωάννου εγκαινιάζεται στο χώρο του Βυζαντινού Μουσείου Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, για πρώτη φορά για τα κυπριακά δεδομένα, ένας γόνιμος διάλογος, ανάμεσα στα αριστουργήματα από τον 12^ο έως και τον 19^ο αιώνα που κοσμούν το Μουσείο, με τη σύγχρονη εικαστική δημιουργία. Η υπέρβαση που επιχειρείται για να γεφυρωθεί το χάσμα που χωρίζει τη παράδοση του Βυζαντίου με τη σύγχρονη τέχνη, στόχο έχει να αναδείξει ένα σύγχρονο τρόπο πρόσληψης, αφομοίωσης και ένταξης στους προσωπικούς προβληματισμούς του καλλιτέχνη του σήμερα, στοιχείων της παράδοσης με σύγχρονα εικαστικά μέσα, συμβάλλοντας έτσι και στην αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για τη βυζαντινή τέχνη.

Αφορμή και πηγή έμπνευσης για την καλλιτεχνική παρέμβαση των δύο δημιουργών αποτέλεσε μια τοπική παράδοση σχετικά με το βίο των ιερομαρτύρων Τιμοθέου και Μάυρας που μαρτύρησαν με σταυρικό θάνατο, σύμφωνα με την επίσημη εκκλησιαστική παράδοση, στην Αίγυπτο των πρώτων χριστιανικών αιώνων. Η κυπριακή παράδοση, θέλει την αγία Μάυρα να κατάγεται από το Πέρα Πεδί ή το Κοιλάνι και να έλαβε το όνομα Μάυρα, γιατί μια μέρα πριν από το γάμο της, μαύρισε το πρόσωπό της από την πυρά του φούρνου, τον οποίο καθάριζε με τα μαλλιά της, χωρίς όμως να καεί. Η αγία Μαύρα και ο άγιος Τιμόθεος που δεν ήθελαν να παντρευτούν  έφυγαν κρυφά στα γειτονικά βουνά. Εντοπίστηκαν όμως από τους γονείς και τους συγχωριανούς τους και η αγία Μαύρα κτυπώντας τους βράχους διάνοιξε σήραγγα μέσα από την οποία πέρασε μαζί με τον άγιο Τιμόθεο. Το πέρασμα όμως για αυτούς που τους κυνηγούσαν έγινε απροσπέλαστο γιατί ορμητική πηγή βγήκε από τον βράχο εμποδίζοντας τη διέλευσή τους. Σύμφωνα με τον Στέφανο Λουζινιανό οι δύο άγιοι μαρτύρησαν στην όχθη του Κρυού ποταμού κοντά στο Κοιλάνι.  Στο χώρο αυτό όπου ρέει γάργαρο το νερό του αγιάσματος και είναι κτισμένος ο ναός της αγίας Μαύρας, έχει φυτρώσει τεράστιος πλάτανος. Το δέντρο αυτό σύμφωνα με την Αθηνά Ταρσούλη «είναι το βλαστάρι του από αιώνες μετουσιωμένου έρωτα δύο αγίων που έζησαν και πέθαναν για ένα υπέρτατο ιδανικό, για έναν υπέρθεον έρωτα που έφλεγε τις ψυχές των, πάνω από τον υλικό, τον γήινο κόσμο των κοινών και των θνητών ανθρώπων».

Η εικόνα των αγίων Μαύρας και Τιμοθέου, έργο του 13^ου αιώνα, που προέρχεται από το ναό της Αγίας Μαύρης στο Κοιλάνι (σήμερα στο ναό του Χριστού Μονογενούς), εκτίθεται στο χώρο του Βυζαντινού Μουσείου διαδραματίζοντας ένα ουσιαστικό ρόλο στο εικαστικό δρώμενο. Μια ζωντανή παράδοση του τόπου μας,  πηγή έμπνευσης των δύο δημιουργών, ενισχύει την αφήγηση και συνδέει το παρόν με την εποχή του Βυζαντίου, σε ένα αέναο ταξίδι μέσα στο χρόνο. Η χρήση της γραφής Braille και της ελληνικής νοηματικής γλώσσας σε βίντεο-παρουσίαση, μέσα πρωτοποριακά για τα σύγχρονα εικαστικά δρώμενα, παρέχουν τη δυνατότητα σε ανθρώπους με προβλήματα όρασης και ακοής να προσεγγίσουν και να κατανοήσουν την ιστορία αγάπης που ερμηνεύουν οι δύο δημιουργοί.

Επιστροφή

Dr. Ioannis Eliades

Saint Timotheos et sainte Mavri, une histoire d’amour du temps de Byzance

L’intervention artistique de Lia Lapithi et d’Ellada Papaïoannou au sein du Musée byzantin de la Fondation Archevêque Makarios  permet pour la première fois à Chypre la mise en place d’un dialogue fécond entre les chefs d’œuvre, datant du 12^e au 19^e siècle, qui ornent le musée et  la création artistique contemporaine. Cette tentative de combler le fossé qui sépare la tradition de Byzance et l’art contemporain apparait ici  grâce à l’intégration et réappropriation de certaines préoccupations personnelles de l’artiste, lesquelles, mises en relation avec des éléments appartenant à la tradition démontrent également un regain d’intérêt pour l’art byzantin.

Une tradition orale locale concernant la vie des saints martyrs Timotheos et Mavri qui périrent crucifiés, selon la tradition officielle de l’église, en Égypte au début du christianisme constitua la source d’inspiration pour l’installation artistique des deux créatrices. Selon la tradition chypriote, sainte Mavri  serait originaire de Pera Pedi ou de Kilani et aurait acquis le nom de Mavri ( qui veut dire Noire en grec) lorsqu’ à la veille de son mariage en balayant de ses cheveux le four incandescent son visage devint noir sans pour autant porter trace de brulure. Sainte Mavri et saint Timotheos qui ne voulaient pas se marier s’enfuirent dans les montagnes avoisinantes. Ils furent découverts par leurs parents et les villageois. Alors sainte Mavri frappa les rochers et disparurent tous les deux dans le tunnel qui s’y forma. Une source surgit alors à cet endroit et rendit le passage inaccessible à ceux qui les poursuivaient. D’après Stéphane Lusignan les deux saints auraient été martyrisés sur la berge de la rivière Kryou près de Kilani. Un énorme platane s’élève à l’endroit où coule l’eau bénite et où est construite l’église de sainte Mavri. Selon Athina Tarsouli cet arbre “est le rejeton transsubstantié de l’amour des deux saints qui vécurent et moururent pour un idéal suprême, pour un amour divin qui enflammait leurs âmes, au-delà du monde matériel et terrestre du commun des mortels.”

L’icône des saints Timotheos et Mavri, œuvre du 13^e siècle, qui provient de l’église de Sainte Mavri  à Kilani (se trouvant actuellement dans l’église du Christ Monogène) est à présent exposée au Musée byzantin et joue un rôle important dans l’installation artistique. Une tradition vivante de notre pays, source d’inspiration des deux créatrices, renforce le récit et relie notre époque à celle de Byzance, grâce à un voyage dans l’éternité. Une projection vidéo réalisée pour la retranscription de l’histoire en écriture Braille et en langage des signes, méthode avant-gardistes pour une intervention artistique contemporaine, offrent la possibilité aux malvoyants et malentendants d’avoir accès  à l’histoire d’amour interprété par les deux créateurs, et ainsi de pouvoir la comprendre.

Retour

Κατερίν Λουί Νικίτα

Τι είναι ο ερωτικός λόγος; Το ερώτημα αυτό θα μπορούσε να είναι ο υπότιτλος της παρέμβασης της Λίας Λαπίθη και της Ελλάδας Παπαϊωάννου που, με την πολυμορφία της, συνδυάζοντας δηλαδή την πλαστικότητα του έργου, την εγκατάσταση και το δρώμενο, υπογραμμίζει το γεγονός πόσο μερικοί προβληματισμοί, υπαρξιακού και ταυτόχρονα, πνευματικού χαρακτήρα, μπορούν να εμπλουτιστούν από την ερμηνεία σύγχρονων καλλιτεχνών, απελευθερωμένων από την εικόνα και συνεπώς από την απεικόνιση ενός θέματος, όπως επίσης και από την έννοια του ωραίου, με στόχο την αναζήτηση μίας άλλης αυθεντικότητας και ποίησης του λόγου. Επί πλέον, ο καλλιτέχνης, απελευθερωμένος και κατεπέκταση αποστασιοπημένος από το θρησκευτικό δόγμα, μπορεί να επανακτήσει τις λέξεις, δίνοντας μας τη δυνατότητα, να ξαναδούμε, να κατανοήσουμε, να λησμονήσουμε αλλά, κυρίως,  να ξαναζήσουμε την δραματουργική δύναμη μίας ιστορίας, πέρα από τη μυθολογία και τη δοξασία: πρώτα, μίας ιστορίας αγάπης και κυρίως βαθειά ανθρώπινης.

Εδώ, η τέχνη, η πίστη και η αγάπη, συγκλίνουν χάρις στην επαναδιατύπωση της Λίας και της Ελλάδας, που κυμαίνεται μεταξύ θρησκευτικότητας και δημιουργικότητας, δεδομένου ότι η ποιητική δύναμη του έργου δεν βασίζεται μόνο στη μίμηση της κομψής αισθητικής των αραβουργημάτων της βυζαντινής γραφής η όποια είναι η βασική πηγή έμπνευσης του διαβήματος της Λίας και της Ελλάδας. Ούτε,  όμως, το σύγχρονο έργο βασίζεται στην ενατένιση του αντικειμένου και συγκεκριμένα της εικόνας του « Αγίου Τιμόθεου και της Αγίας Μαύρας» που βρίσκεται στην εγκατάσταση των καλλιτεχνών. Στην πράξη, η ευστοχία της παρέμβασης της  Λίας, έγκειται στο γεγονός οτι μετατρέπεται η ίδια η παρέμβαση σε σημείο, γλώσσα και η συμβολική και διηγηματική δύναμη της, αποκτούν το πλήρες νόημα τους κατά την απόδοση του καλλιτέχνη τη στιγμή των εγκαινίων, χάρις στην σωματική έκφραση και μία σκηνοθεσία όπου διαπλέκονται θρησκευτικές και λογοτεχνικές αναφορές χωρίς δογματισμούς. Αυτή η τρισδιάστατη σύγχρονη δημιουργία συμμετέχει, συνεπώς, στην αναζήτηση του νοήματος της αφήγησης μίας άλλης εποχής. Θα μπορούσε να δεί κανείς, μέσα από το δρώμενο αυτό, το εγκώμιο μίας αγάπης μεταξύ χειροπιαστού και άυλου και που ο επίλογος της τελειώνει με την κορύφωση της αθανασίας της θεϊκής αγάπης.

Οι δύο δημιουργοί που την ημέρα των εγκανίων της έκθεσης  θα έχουν, με την κίνηση και το λόγο τους, αναδομήσει τον διηγηματικό ιστό, ενεργούν μεταξύ μίας απόπειρας μυστικοποιήσης και μυθοποίησης μίας ιστορίας, που ήδη πέρασε στην αιωνιότητα, στην αντίληψη όσων γνωρίζουν την ιστορία αγάπης ανάμεσα στους δύο αγίους όσο και την βυζαντινή εικόνα του 13^ου αιώνα από το χωριό Κοιλάνι  και που η ίδια είναι  στοιχείο ανάμνησης, εξαιτίας του θέματος της, στο περιθώριο της θρησκευτικής ορθόδοξης παράδοσης.

Ενας άλλος αισθητικός στόχος αυτής της εγκατάστασης, διαμορφώνεται όχι τόσο στο ίδιο το έργο, όσο στην αποδοχή  του από τον επισκέπτη. Το δρώμενο της Λίας και της Ελλάδας αποκτά κατά κάποιο τρόπο, ένα μεσιανικό χαρακττηριστικό. Η επανάκτηση της ιστορίας από τον καλλιτέχνη, μέσω μίας σκηνοθεσίας που σέβεται τις λέξεις αλλά που δίνει ζωή σε μία άλλη μορφή γραφής, μακρυά από θρησκευτικές ή δογματικές συμβατικότητες, είναι γόνιμη. Εάν το έργο μας συγκινεί, επί πλέον, μας θέτει το ερώτημα της σχέσης μας με την θρησκευτική πεποίθηση μας, αλλά και με το εύθραστο των ανθρωπίνων αισθημάτων απέναντι στην θεϊκή αγάπη.

Επιστροφή

Catherine Loui Nikita

Qu’est-ce que la parole amoureuse ? Tel aurait pu être le sous-titre de cette intervention de Lia Lapithi et de Ellada Papaioannou, laquelle, par sa polymorphie entre œuvre plastique, installation et performance souligne combien certains questionnements à la fois existentialistes et spirituels peuvent être enrichis par l’interprétation d’artistes contemporains  émancipés de l’image et donc de la représentation d’un sujet mais aussi émancipés du beau, et dont l’objectif est celui d’une autre authenticité et poésie du discours. De plus, l’artiste également émancipé du religieux et donc éloigné du dogme peut alors se réapproprier les mots nous donnant à voir ou à revoir, à comprendre ou à désapprendre mais surtout à revivre  la force dramaturgique d’une histoire au-delà de la mythologie et de la croyance; une histoire d’amour d’abord et surtout profondément humaine.

L’art, la foi et l’amour convergent ici grâce à la réécriture de Lia et d’Ellada, entre religiosité et créativité car la force poétique de l’œuvre ne repose pas uniquement sur la  mimesis de l’esthétique élégante des arabesques de l’écriture byzantine principale source inspiration de la démarche de Lia et d’Elllada. Mais l’œuvre contemporaine ne repose pas non plus sur la contemplation de l’objet, à savoir l’icône de « Themotheos et de Ayia Mavri » présente dans l’installation de Lia. En fait, la pertinence de l’intervention de Lia c’est qu’elle devient elle-même signe, langage et sa force  symbolique et narrative  prennent tout leur sens lors de la prestation de l’artiste dans le cadre de l’inauguration  grâce à la gestuelle corporelle et une mise en scène ou se mêlent références religieuses et littéraires mais sans dogmatisme. Cette réalisation contemporaine  en 3 dimensions participe alors à la quête de sens de ce récit d’une autre époque. On peut voir au travers de cette performance  la louange d’un amour entre matérialité et immatérialité et dont l’épilogue s’achève par la mise en exergue de l’immortalité de l’amour divin.

Les deux créateurs  qui auront  par le geste et la parole investi cette toile narrative  le jour de l’inauguration de l’exposition, opèrent entre mystification et mythologisation d’une histoire déjà passée à la postérité dans l’esprit de ceux qui connaissent  l’histoire d’amour entre les deux saints mais aussi l’icône byzantine du 13^ème siècle provenant du village de Killari, elle-même lieux de mémoire en marge, de par son sujet, de la tradition religieuse orthodoxe.

Une autre finalité esthétique de cette installation prend forme non pas dans l’œuvre elle-même mais dans la réception que nous pouvons en faire, la performance de Lia et d’Ellada est en quelque sorte messianique. La réappropriation de l’histoire par l’artiste à travers une mise en scène respectueuse des mots mais donnant vie à une autre forme d’écriture éloignée des conventions religieuses ou dogmatiques est féconde. Si l’œuvre nous émeut elle nous interroge aussi sur  notre relation au sentiment religieux, mais aussi sur l’éternel  fragilité des sentiments humains face à l’amour du divin.

Retour

Αγία Μαύρα και Άγιος Τιμόθεος

Μία αυθεντική ιστορία αγνού έρωτα ανάμεσα σε δύο νέους, που ζούσαν στη νήσο Κύπρο, στην περιοχή του Κοιλάνι. Aφού τελέστηκε ο γάμος τους με τις υποχρεώσεις της γνήσιας τοπικής παράδοσης, έφυγαν κρυφά, ανεβαίνοντας στα ουράνια, όπου οι ψυχές τους έζησαν σε μέθεξη και πλήρη εναρμόνιση με τη θεϊκή αγάπη.  Στο χώρο της θαυματουργικής αναλήψεώς τους, εκεί που αναβλύζει μέχρι τις μέρες μας μία ιερή πηγή, κτίστηκε μια εκκλησία αφιερωμένη στους δύο αγίους.  Όποιος ξεδιψάσει πίνοντας απ΄ το νερό αυτό, γεύεται και μεταδίδει θεϊκή αγάπη.

Την εποχή εκείνη, στους χρόνους του Βυζαντίου, ζούσε μια νεαρή, που το βαφτιστικό της όνομα παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστο και ένας νέος με το όνομα Τιμόθεος, που αγαπιόντουσαν σιωπηλά απ΄ την πιο τρυφερή τους ηλικία, και που μόνο οι κρυφές ματιές που αντάλλαζαν  πρόδιδαν τον έρωτά τους.  Είχαν ανείπωτη ομορφιά και  λεβέντικο παράστημα.  Μελαχρινός αυτός με απέραντη καλοσύνη, εκείνη με μία εξαίρετη λεπτότητα, κι οι δύο λάτρευαν με ευλάβεια το Θεό.

Κάποτε, οι γονείς του νέου, κρίνοντας πως ο γιος τους ήταν σε ηλικία γάμου, έστειλαν τον πρωτότοκο ξάδελφο στον πατέρα και στη μάνα της κοπέλας για να τους γνωστοποιήσει πως επέλεξαν την κόρη τους γιά νύφη. Με μεγάλη αγαλλίαση δέχτηκαν το συνοικέσιο. Οι αρραβώνες ευλογήθηκαν από τον ιερέα και οι ετοιμασίες ξεκίνησαν πυρετωδώς.  Άλλη ύφαινε, άλλη έραβε κι έπλενε, άλλη συγύριζε τα προικιά και άλλη κεντούσε τα μαντηλάκια του καλέσματος.

Έφθασε η μέρα της τελετής και η νέα καθ’ οδόν προς την εκκλησία, ντυμένη με το  κατακόκκινο της φουστάνι, μπήκε μέσα στον πυρωμένο φούρνο, όπου θα έψηναν τα φαγητά του γάμου.  Σκούπισε τη στάχτη με τα μαλλιά της, που ως εκ θαύματος δεν κάηκαν, αλλά απλώς πήραν χρώμα εβένινο ενώ το δέρμα της σκούρινε.  Καθώς την είδαν να καταφθάνει μεταμορφωμένη, άρχισαν να φωνάζουν μαύρισε, έγινε μαύρη.  Έτσι εξηγείται και τ’ όνομα με το οποίο την ξέρουμε σήμερα, Μαύρα.

Ο γάμος γιορτάστηκε μ’ όλες τις ορθόδοξες τελετουργίες κι όλος ο κόσμος διασκέδασε μέχρι αργά πίνοντας κρασί κατά κόρον.  Όταν έμειναν μόνοι, η Μαύρα ικέτευσε το σύζυγό της, αν είχε ακόμη πίστη στο θεό, να την ακολουθήσει κι αυτός αποδέχθηκε.  Απομακρύνθηκαν από το χωριό και σταμάτησαν μπροστά στο βουνό.  Κτύπησε αυτή το βράχο κι ανοίχτηκε μια σήραγγα, που τους οδήγησε στο σημείο της ανύψωσής τους στον ουρανό. 

Σ’αυτή την τοποθεσία ξεπετάχτηκε μια πηγή θαυματουργή και βλάστησε ένα πελώριο πλατάνι, που μαρτυρεί την αγιοποίηση του νεαρού ζευγαριού.  Οι κάτοικοι της περιοχής διηγούνται πως για καιρό έβλεπαν στον τόπο αυτό ένα φως που τρεμόσβυνε στον ουράνιο θόλο, το οποίο όμως εξαφανίστηκε με το κτίσιμο της εκκλησίας. Κανείς δεν παραλείπει, πριν απομακρυνθεί απ’αυτά τα μέρη, να πάει στη βρύση και να πιεί το θαυματουργό νερό, πηγή θεραπείας, αγνής ευτυχίας και αιώνιας αγάπης.

Στην εικόνα αυτή, τεχνικά χαρακτηριστικά όπως π.χ. η κόκκινη σχηματική γραμμή στη γέννηση των βλεφάρων, τη μύτη, το στόμα και το πηγούνι, την συνδέουν με τις εικόνες του τέλους του 12^ου  αιώνα και ιδιαίτερα με την εικόνα της Παναγίας Ελεούσας της Εγκλείστρας στην οποία πρωτοπαρουσιάζεται και η μονοχρωματική απόδοση του προσώπου. Στην εικόνα των Αγίων Τιμοθέου και Μαύρας η μονοχρωματική απόδοση των μορφών συνδυάζεται με τα επίπεδα, χωρίς όγκο, σώματα και με το φωτείνο κόκκινο χρώμα των ενδυμάτων που συναντάμε και σ’άλλες εικόνες του 13^ου στην Κύπρο. (Α. Παπαγεωργίου, Εικόνες της Κύπρου, σ.33/ 40, Έκδοση Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, Λευκωσία 1991).

Επιστροφή

Artist's notes

«Εν  αρχή ήν ο λογος»-Μια  ιστορία αγάπης στην εποχή του Βυζαντίου, από χειρόγραφη  Βυζαντινή γραφή σε σύγχρωνο δρώμενο/performance.  “In the beginning was the word”-A Byzantine era love story, from the written word in period calligraphy to a contemporary performance.

5-οθόνες (με σειρά δημιουργίας):

αφήγηση-νοηματική διερμηνεία -γράφη-βιομηχανικό κέντημα- δρώμενο:

Video 1. «Εν  αρχή ήν ο λογος»-Μια  ιστορία αγάπης στην εποχή του Βυζαντίου, σε χειρόγραφη  Βυζαντινή γραφή.

 “In the beginning was the word”-A Byzantine era love story, written in period calligraphy.

Video 2. «Ένα εκατομμύριο, εβδομήντα εννέα χιλιάδες τετρακόσιες εξήντα βελονιές». Μια  ιστορία αγάπης στην εποχή του Βυζαντιου, σε  βιομηχανικό κεντήμα με κλωστή πάνω σε ασπρο λινό υφασμα.

“One million, seventy one thousand four hundred and sixty stiches” . A Byzantine era love story, industrialy embroidered onto white linen cloth.

Video 3. «Ένα εκατομμύριο, εβδομήντα εννέα χιλιάδες τετρακόσιες εξήντα βελονιές». Μια  ιστορία αγάπης στην εποχή του Βυζαντιου, βιομηχανικό κεντήμα με κλωστή, δράση με βελόνα και μαλλιά καλλιτέχνιδας.

“One million, seventy one thousand four hundred and sixty stiches” . A Byzantine era love story, industrialy embroidered, onto which artist performs needle-work with  artist’s hair inspired by Saint Mauri' miracle with hair, icon found at Koilani, and Byzantine Museum, Nicosia, Cyprus.

Video 4. Narrative in French and extreme close ups of icon.

---------------

Video 5.  Documetation of opening performance and public interaction. Narrative in greek ,artist cuts her hair, and passes them through needles, then begins to fill in the words from hanging embroidery. After performance, audience were invited to pick up one of the needles passed with artist’s hair andalso  fill in the outlined words written onto the embroider ; Divine Love-Hair-Miracle-Sanctification.

A synpraxi between Lia Lapithi, artist and Ellada's Papaioannou,philologist.

At  Byzantine Museum, Nicosia, Cyprus. From 4/12 2013 unti 7/1/2014

http://www.youtube.com/watch?v=CHYROGzISaQ (icon with French story voice-over)

http://www.youtube.com/watch?v=nPNzLn3LuNE (sign language)

http://www.youtube.com/watch?v=VqV6lKz9upE

https://www.youtube.com/watch?v=vjku-Ljg7To

https://www.youtube.com/watch?v=bqeYaWme7QA «Ένα εκατομμύριο, εβδομήντα εννέα χιλιάδες τετρακόσιες εξήντα βελονιές». Μια  ιστορία αγάπης στην εποχή του Βυζαντιου, δράση με  κεντήμα από μαλλιά (της  εικαστικού). + Στα εγκαίνια θα κεντήσει τες υπόλοιπες  4 λέξεις κλειδιά απο το κειμενο με τα μαλλια της περασμένες σαν μαύρη κλώστη στο βελόνι: Θεικη αγαπη - μαλλια - θαυματουργα – αγιοποιηση ( “One million, seventy one thousand four hundred and sixty stiches” . A Byzantine era love story, onto which artist performs needle-work with  artist’s hair... )

Πηγή έμπνευσης της εικαστικής εκδήλωσης  μας είναι η εικόνα της Αγίας Μαύρης και του Αγίου Τιμόθεου. Πρώτα, υπήρξε η οπτική επαφή και στη συνέχεια η ακουστική επαφή μέσου του προφορικού λόγου βασισμένου στις διαδόσεις της ιστορίας της Αγίας Μαύρης και του συζύγου της Αγιον Τιμόθεο. Σε αυτά προστίθεται ο γραπτός ο λόγος που διηγήται την ιστορία αγάπης ανάμεσα στους δύο αγίους.

Η ιστορία των αγίων περιγράφεται με την βυζαντινή γραφή διότι αυτή ταυτίζεται με την εποχή τους. Πρόκειται γιά μία εποχή όπου η ιδιόχειρη γραφή είναι η ίδια μία τέχνη και όπου ο κάθε γραφέας προβάλει και μεταφέρει όλοκηρο τον πολιτίσμο ενός τόπου. Επιπλέον ταξιδεύει τον θεατή-αναγνώστη σ’ένα κόσμο όπου τα ανεξήγητα επιτρέπονται, απαλύνουν και ομορφαίνουν τη ζωή, αρκεί να έχει κανείς πίστη.

Ο επισκέπτης συμμετέχει στο εικαστικό γεγονός με τα μάτια του, την ακόη και την αφή υου. Περιβάλλεται από το έργο και μπορεί να βυθιστεί μέσα σ’αυτό.

AU COMMENCEMENT, LA PAROLE

ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ. ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΓΑΠΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

Πρώτο διάβασμα

«της γραφής εν τη γεννέση της»

Βυζαντινή καλλιγραφία, Λόγος και Τέχνη. Στη φιλοσοφία, Λόγος είναι η ρυθμιστική αρχή του σύμπαντος, ενώ η λέξη χρησιμοποιείται με αρκετά συναφή έννοια  σε θρησκευτικά κείμενα, ως "εκδήλωση θεϊκής σοφίας". 

Στην Κυπρο, η Ελληνική γλώσσα εχει επιβιώση μέσα απο τους αιώνες, κυριως λογο της θρησκείας και αυτο το μεταφερουμε μέσα απο μια γράφη, την βυζαντινη γραφη. Οι Κυπριοι ειναι ιδιαιτερα θρησκευόμενη, και ο αρχιεπισκοπος παραδοσιακα εχει τεραστια επιρροή, πολύ περισσοτερο ακομη και απο τον πρόεδρο της δημοκρατίας.

Η γλώσσα εκφράζεται μέσω του γραπτού λόγου που συχνα ειναι άμεσα συνδεδεμένη με την γραφη / καλλιγραφία / επιλογή font-style ταξιδεύοντας τον θεατή να κατανοήσουμε τον κόσμο εκεινο. Υπάρχει και Κυπριακη βυζαντινή γραφη (δες ιδιαιτερότητα του Κυπιακού Ω), μια γλωσσική πραγματικότητα της Κύπρου που κατοπρίζει την Ελληνική και την Ελληνικότητα του τόπου αυτού.

Η τέχνη της γραφής (ισως όπως η ρομαντική αγάπη) , είναι μια τέχνη που εξαφανίζεται σήμερα. Στο διαδίκτυο, ενας μπορεί να κατεβάσει μια μεγάλη επιλογη βυζαντινής γραμματοσειράς (Majority Text - Παραδοσιακή γραφη - Εκκλησιαστικη γραφη -Κωνσταντινουπολίτικη -Antiocheian γραφη – Συριακη βυζαντινη γραφη κλπ) , τα οποια περιγράφουν τα υφής χαρακτήρες ελληνικών παλαιων χειρογραφων. Η γραπτή γλώσσα και η επιλογή της γραμματοσειράς διερευνά τη φύση της γλώσσας. Όμως αυτή η παλιά χειρόγραφη αίσθηση σχέδον έχει εξαφανιστεί, η παλιά εμφάνιση , η χρήση ολόκληρου του χεριου , όχι μόνο με το πάτημα κουμπιού που φθείρεται μονο τις άκρες των δακτύλων. Η ευρεία χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και διάφορες τεχνικές χαρακτικής και αμμοβολή σήμερα έχει κάνει την γραφη στο χέρι ένα παρελθον . και οχι μόνο αυτο, αλλα ακομα και  οι περισσότερες γραμματοσειρες στους υπολογιστες έχουν χάσει την αίσθηση της καταγωγής τους. Έχουν καταστεί κοινή.

Ιστορία και την ομορφιά μιας γραφής: o τύπος γραφής από μόνη της μπορεί να δώσει ένα μήνυμα. Σαφως μια γραφη η ακομα και σημερα μια γραμματοσειρά θα μπορουσε να ανήκει σε μια εποχή, έναν πολιτισμό, μια χώρα ή ακόμα και να προδίδει και ένα συναίσθημα. Ας πάρουμε ενα παραδειγμα, ποια γραφή θα μπορούσε να  ήταν η καλύτερη επιλογη για μια ιστορία αγάπης; Ιδανικά μία  στοργική και με υφος προσωπικης γραφης με μεγάλα γυρτά ομικρον,  italized που παραπέμπει σε παλιομοδίτικη καλλιγραφια (η ακομα και γραμματοσυρα) σαν να ειναι ολοκληρο το σωμα του συγγραφέα σκυμμένος πάνω στο χαρτι και να μιλα προσωπικά στον αναγνώστη. Δεν ειναι τυχαιο οτι η λέξει Καλλιγραφία, προερχετε από τις λέξεις κάλλος και γραφή, η τέχνη της καλής γραφής, τόσο για τη γραπτή επικοινωνία όσο και για τη διακόσμηση ή την καλλιτεχνική έκφραση... η καλλιγραφική σύνθεση, ως έργο τέχνης, δεν οφείλει να είναι ευανάγνωστη με τη συνήθη έννοια της λέξης, διδει έμφαση στην επικοινωνία συγκίνησης , όχι για την αναγνωσιμότητα.

Δεύτερο διάβασμα

Αφήγηση στα γαλλικά στα πλαίσια του έργου, ένα ακουστικό ταξίδι πίσω στον χρόνο- της εποχης του ζευγαρίου επί φραγκοκρατίας...

Η βυζαντινή εικόνα μας είναι του 13^ον αιώνα, και κατα επέκταση η  ιστορία αγάπης μας. Η έποχη εκείνη, της φραγκοκρατίας διάρκεισε 3 αιώνες (1192-1489), και οι επίσημες γλώσσες ήταν τα γαλλικά και τα ελληνικά. Είναι γνώστο από την στιγμή που η Κύπρος υποτάχτηκε στη δυναστεία των Λουζιανών ¨με πόσο πείσμα και άγριο φανατισμό οι Φράγκοι προσπάθησαν να προσηλοτίσουν τον ορθόδοξο λάο να ασπαστούν το λατινικό δόγμα», έχοντας πολλά παραδείγματα απο ιερομάρτυρες που αντιστάθηκαν να υποταχθούν.

Η φραγκοκρατία άνοιξε την περίοδο της φραγκοβυζαντινής τέχνης. Στην τεχνοτροπία τους ξεχωρίζουν δυο τάσεις, η μια για τη διατήρηση της βυζαντινής παράδοσης, η άλλη για το συνδυασμό φραγκικών και βυζαντινών στοιχείων. Η ελληνική γώσσα αξακολουθούσε να βρίσκεται σε χρύση, πολλές φορές μάλιστα και ως επίσημη γλώσα του βασιλείου, κυρίως στις διπλωματικές και άλλες επαφές του με την Ανατολή. Υπήρχε όμως τεράστιο ζήτημα εκπαίδευσης, εξαιτίας της άθλιας θέσης του πληθισμού, που σταδιακά συνέτεινε στο να νοθευτεί η ελληνική γλώσσα με πλήθος ελληνοποιημένες γαλλικές λέξεις. Κατα τον Λεόντιο Μαχαιρά, «και πήραν τον τόπον οι Λαζανιάδες (=Λουζινιάδες) και απο τότε αρκέψα να μαθάνουν φράγκικα και βαρβάρισαν τα ρωμαίκα, ως γοιόν και σήμερον, και γράφομεν φράγκικα και ρωμαίκα ότι εις τον κόσμον δεν ηξεύρουν ίντα συντυχάνουμεν...»

Τέλος, η μεγαλύτερη μαζική μετανάστευση του 12ου αιώνα στην Κύπρο, ήταν όταν ο Γκυ Λουζινιάν προσέφερε στούς Μαρωνίτες «γη και ύδωρ» σε βαθμό που σύμφωνα με τον Γάλλο ιστορικό Μας Λατριέ έφτασαν τους 80.000 και ζούσαν σε 60 χωριά. Σήμερα στην Κύπρο, εξακολουθεί να υπάρχει μια μεγάλη κοινότητα Μαρωνίτες, η τρίτη μεγαλύτερη θρησκευτική ομάδες της Κύπρου μετά τους ορθόδοξους και τους μουσουλμάνους. Ανήκουν στο ανατολικό χριστιανικό δόγμα της Καθολικής Εκκλησίας.

Τρίτο διάβασμα

Γυναίκα και φεμινισμό. Στο δρώμενο αυτο η σημερινή γυναίκα εξακολουθει να κεντα . Σιωπηλά. Να κεντα λεξεις απο τον λόγο του κειμένου, με βυζαντινή βελονια, αλλά αντικαθιστώντας την κλωστη με  γυναικεία μαλλια . Ενα γυναικειο αγγιγμα. Το θαυμα της Αγιας Μαυρας (όπου έκανε το θαύμα της καθαρίζοντας τον πυρωμένο φούρνο με τα μακριά μαλλιά της), αναπαρισταται εδώ με εικαστικο τροπο. Ο χρόνος συρικνωνετε, του τοτε και τωρα. Tο πεπρωμενο φυγειν αδύνατον.

Γυναίκες ρόλο στη θρησκεία ; Ιστορικά η γυναίκα στη Πρώτη βυζαντινή κοινωνία ( 324 - 610μΧ ) βρίσκεται διαρκώς στο σπίτι . Ειναι ενάρετη , ανύπαντρη , υπάκουη στον πατέρα η υποταγμένη στον ανδρα της . Τα κορίτσια δεν πήγαιναν σχολειο . Κοντα στήν μητέρα ( υφαντική , κεντημα . Πλεξιμο , γραφή , τραγούδι , ψαλμοί ) . Συμμετοχή σε οικογενειακές , τοπικές γιορτες . Ηλικια γαμου ( γυναικες 12 χρονών με συγκατάθεση πατέρα , ανδρών 14 χρονών ) . Πολλες σταδιοδρομούσαν σε επαγγελματα αγοράς σχετικά με υφασματα . Αναφορές για γυναικες ιατρούς , μαιες , δασκάλες , κομμωσης – ραπτικής.

Ονομαστές , Αγία Ελένη ( μητέρα του Μεγάλου Αλέξανδρου ) , Ευδοκία ( σύζυγος Θεοδοσίου Β ) , Θεοδώρα ( σύζυγος Ιουστιανού ) , Ειρήνη η Αθηναία αυτοκράτειρα ( 797-802 , σύζυγος Λέοντα Δ 775-780 ) , Άννα Κομνηνή ιστορικός , Κασσιανή αγιογράφος .

Γυναίκες και Χριστιανισμός : Ο Χριστιανισμός προέκυψε από πατριαρχικές κοινωνίες που τοποθετούνται ανδρών σε θέσεις εξουσίας στο γάμο , την κοινωνία και την κυβέρνηση , αλλά , σε διάφορα σημεία , ο Χριστός και ο πρώιμος χριστιανισμός ήταν πιο περιεκτική από τις γυναίκες . Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη , ο Χριστός διόρισε μόνο αρσενικά αποστόλους , αλλά οι γυναίκες συμμετείχαν ενεργά από την αρχή ως οπαδοί του Χριστού . Καθώς η λατρεία της Παναγίας αυξήθηκε σε δημοτικότητα στην Καθολική Ευρώπη μέσω του Μεσαίωνα , έκαναν τον κωδικό πολεμιστής της ιπποσύνης που περιλαμβάνονται έννοιες της ευγενικής αγάπη και τα ιδανικά της συμπεριφοράς μεταξύ ανδρών πολεμιστής και ευγενικά θηλυκά . Από τις αρχές του αιώνα , οι γυναίκες δεν είχαν χειροτονηθεί στην ιεροσύνη , αλλά ο Χριστιανισμός ανέπτυξε μια μοναστική παράδοση, η οποία περιελάμβανε το θεσμό του Μοναστηριού, μέσω της οποίας οι γυναίκες , ως θρησκευτικά αδελφές και μοναχές , έπαιξε σημαντικό ρόλο στη ζωή της Εκκλησίας και συνέχισαν μέσα από την ιστορία να είναι ενεργό - ιδιαίτερα στην δημιουργία σχολείων , νοσοκομεία , γηροκομεία και μοναστικούς οικισμούς . Σήμερα, οι μοναχές συνεχίζουν να ράβουν τα ιερά υφάσματα της εκκλησίας. Οί ρόλοι των φύλων στον Χριστιανισμό είναι ένα θέμα συζήτησης μεταξύ των θεολόγων και κοσμική στοχαστές ίδια.

Τέταρτο διάβασμα- Τα 3 βιντέο, Η γλώσσα απομονώνει και ενώνει ταυτόχρονα

Βιντεο 1- Ο γραπτός λογος χώρις ήχο (Βυζαντινη γραφη σε νεο-ελληνικη γλωσσα,που εξιστορεί την ιστορία απο τοπιους κατοικους, το τι επιλέγουν να πιστεύουν.  Ηταν οντως ετσι τα γεγονοτα η ηταν απλως δυο ιερομαρτυρες? Γιατί είμαστε τόσο απασχολημένοι με την αλήθεια ; Εχει σημασια? πίστευε και μη ερεύνα? Ένα ταξιδη μεσα απο τον χρονο, βοηθώντας τον θεατή να αποκρυπτογραφήσει μερικές λέξεις απο το Βυζαντινο κειμενο...

Βιντεο 2- Voice-over στα Γαλλικα μονο με κοντινά πλάνα της αγιογραφίας (χωρίς Ελληνικους υποτιτλους)

Βιντεο 3-  Μόνο στην Κυπριακή νοηματική γλώσσας + braille.

Πέμπτο διάβασμα-Δράση και συμμετοχή του κοινού

Η ιστορία των Αγίων περιγράφεται με την βυζαντινή γραφή διότι αυτή ταυτίζεται με την εποχή τους. Πρόκειται γιά μία εποχή όπου η ιδιόχειρη γραφή είναι η ίδια μία τέχνη και όπου ο κάθε γραφέας προβάλει και μεταφέρει όλοκηρο τον πολιτίσμο ενός τόπου. Επιπλέον ταξιδεύει τον θεατή-αναγνώστη σ’ένα κόσμο όπου τα ανεξήγητα επιτρέπονται, απαλύνουν και ομορφαίνουν τη ζωή, αρκεί να έχει κανείς πίστη. Ο επισκέπτης συμμετέχει στο εικαστικό γεγονός ‘οχι μόνο με τα μάτια, την ακόη και την αφή, αλλά γράφοντας/κεντώντας πάνω στο ίδιο το έργο.

Μία σύνπραξη μεταξη Λία’ς Λαπίθη, εικαστικός και Ελλάδα’ς Παπαιοάννου, φιλόλογος.

5- Screens: the written word – spoken words – sign language.

A performance; Εmbroidering with needle and hair 4 keywords from the text «Divine Love - Hair - Μiraculously – Sanctification».

AU COMMENCEMENT, LA PAROLE. The beginning was the WORD. Inspired by an icon of Saint Maura (black) and St. Timotheos, and the love story between these two saints.

The story of these two saints is re-embroidered in Byzantine calligraphy (also through a performance), and through 3 video projections.

First reading

Byzantine calligraphy, Logos and Art. In philosophy “the beginning was the Word”, the Word is used with several related meanings in religious texts as a “manifestation of divine wisdom”. In Cyprus, the Greek language has survived through the centuries, mainly through religion. Cyprus is particularly religious, and the Archbishop has enormous influence, far more than even the president of the republic.

Language is expressed through the written word that is often directly related to the scripture / calligraphy or even the font-style. Cyprus Byzantine writings is unique (eg Cypriot way of writing Omega ).

The art of writing (perhaps as romantic love ) is a disappearing art today. On the internet , one can download a great selection Byzantine font (Majority Text - Traditional Writing - Cleric write- Constantinople -Antiocheian Writing - Syrian Byzantine writings etc), which describes the texture characters of old Greek manuscripts. The written language and selecting the font investigating the nature of language. But this old manuscript sense has almost disappeared, the old look, the whole use of the hands, not just pressing the button that wears only the fingertips . The widespread use of computers and various etching and sandblasting techniques today has made handwriting and calligraphy ar art of the past .  Even fonts on computers have lost their sense of origin.

Second reading

Women and feminism . In this performance the artist embroiders. In silence. Replacing  thread with feminine hair. A female touch. The Miracle of Santa Maura (where the Saint on her wedding dayhad miraculously cleaned a scorching furnace with her long hair), is r-represented here in an artistic way.

Women’s role in religion? Historically woman in Byzantine society ( 324 - 610mCh ) are constantly at home. They are virtuous , when unmarried obedient to their father or  submissive to her husband . Girls do not go to school. They stay near their mother ( weaving, embroidering, knitting, writing, singing psalms.. ).

Famous women during that epoch are: Saint Helena ( mother of Alexander the Great ) , Evdokia (husband Theodosius II ) , Theodora ( wife of Justinian ) , Empress Irene ( 797-802 , wife of Leo IV 775-780 ) , historian Anna Comnena , Cassia icon artist .

Women and Christianity: Christianity emerged from patriarchal societies that placed men in positions of power in marriage , society and government, but in different places , Christ and early Christianity was more comprehensive than women. According to the New Testament, Christ appointed only male apostles, but women were active from the beginning as followers of Christ. Since the beginning of the century, women were not ordained to the priesthood , but Christianity developed a monastic tradition , which included the institution of the convent , through which women as religious sisters and nuns , played an important role in the life of the Church and continued through history to be active - particularly in the creation of schools , hospitals , nursing homes and monastic settlements . Today, the nuns (of Cyprus) continue to sew the sacred fabrics of the church. Gender roles in Christianity are a matter of debate among theologians and secular thinkers alike.

Third Reading - The 3 videos , language isolates and connects simultaneously

Video 1 - The written reasons without sound ( Byzantine writings on neo- GREEK language , which chronicles the history of landscape inhabitants , what they choose to believe . Was really how the events were just the two martyr ; Why are we so concerned with the truth? matter ; believed and not inquire ; a journey through time, helping the viewer to decipher some words from the Byzantine texts ...

Video 2 - Voice-over in French only with close-ups of hagiography (without Greek subtitles).

Video 3 - Only in Greek Sign Language . In his book " The Seven Faces of deafness " of Wisdom Culture , writes a deaf : " The world of akouonton do not understand us . First of all I think we're disabled, they can not speak . Our view and MAE say deaf while we talk, but with his hands and not by mouth. We say supposedly disabled and trying to heal us ( with cochlear implant surgery , etc.) en'o we are but a linguistic minority in our own language , our own culture , our communities , the ' customs and traditions , our our values ​​as appropriate to each culture. We are Deaf with a capital K and we are proud of it "... and continues " The Hearing not try to heal us . Trying to exterminate us as the Spanish conquerors exterminated the Native to the New World , such as missionaries Christianize entire populations in the past. Trying to make our own with them, as they believe that ploitismos of the deaf is the only correct one. "( P.37 -38 ).

"... Even the dead languages ​​- ancient Greek , Latin, Aramaic - studied still continue to mesmerize with their beauty the world. The same charm and culture noumatikon . The ooimatiki language will not turn off , like any classical value . "( S.93 )

The above quote is a clash of proforiton against the sign . , Where proforistes sees no longer deaf , but " adaptation to the hearing world after cochlear implantation ." Oral believe first of all in writing , in relation to the sign that ( traditional is / was ) the language of the Deaf proglossikon because "Children who were trained only in sign language had a big problem in the script. This was different syntax of Greek language in relation to the drafting of the Greek Sign Language "( s.110 )

Next to the installation, there will also be text in Braille script  ..

Return